ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΕΙΡΑ
(BASAL JOINT ARTHRITIS)
Η αρθρίτιδα της βασικής άρθρωσης του αντίχειρα, ή αρθρίτιδα της 1ης μετακαρπο-φαλαγγικής άρθρωσης, είναι η συχνότερη μορφή αρθρίτιδας στο Χέρι. Ο αντίχειρας έχει πολυαξονική κίνηση και είναι βασικό χαρακτηριστικό της δυνατότητος σύλληψης του χεριού και της εξέλιξης του ανθρώπου. Η ένωση του αντίχειρα με το υπόλοιπο χέρι γίνεται με την Βασική Άρθρωση του αντίχειρα. Αυτός ο μεγάλος βαθμός ελευθερίας της κίνησης, οδηγεί στην περισσότερο γρήγορη φθορά της, σε σχέση με τις άλλες αρθρώσεις του χεριού και με τελικό αποτέλεσμα την εμφάνιση φθοράς και αρθρίτιδας στον αντίχειρα.
Ο όρος αρθρίτιδα σημαίνει ύπαρξη φλεγμονής στην άρθρωση. Φυσιολογικά, μια άρθρωση περιλαμβάνει δυο μαλακές επιφάνειες που καλύπτουν το οστούν με ένα ιστό που λέγεται αρθρικός χόνδρος, που έχουν μια άριστη επαφή η μία με την άλλη και που χρησιμεύουν στη ομαλή κίνηση της άρθρωσης. Ο αρθρικός χόνδρος είναι δυνατόν να φθαρεί για διάφορους λόγους και η βλάβη είναι μη αναστρέψιμη. Η φλεγμονή, λοιπόν, της βασικής άρθρωσης του αντίχειρα και η επακόλουθη φθορά της, είναι μια συχνή παθολογία που προκαλεί πόνο στο χέρι και είναι δεύτερη σε συχνότητα αρθρίτιδα του χεριού. Οι γυναίκες προσβάλλονται περισσότερο από τους άνδρες και η συνηθέστερη ηλικία έναρξης της νόσου είναι μετά τα σαράντα χρόνια. Στις γυναίκες μεγαλύτερες των 75 ετών η αρθρίτιδα του αντίχειρα παρουσιάζεται σε ποσοστό 40%, σε σύγκριση με τους άντρες που εμφανίζουν τη νόσο σε ποσοστό 25%. Υπάρχει σαφής κληρονομική προδιάθεση. Εμφανίζεται, επίσης, συχνά στούς χρήστες υπολογιστών, ενώ έχει επίσης ενοχοποιηθεί και η υπερβολική χρήση του κινητού.
Τα πλέον συνήθη αίτια που οδηγούν σε αρθρίτιδα της βασικής άρθρωσης του αντίχειρα είναι:
- Αστάθεια της βασικής άρθρωσης του αντίχειρα, συγγενής ή επίκτητος, που οδηγεί στη γρηγορότερη φθορά της
- Ανατομικές ιδιαιτερότητες στη κατακευή του μείζονος πολυγώνου
- Ύπαρξη ενός επικουρικού τένοντα στη βάση του αντίχειρα (επικουρικός μακρός απαγωγός)
- Κάταγμα της βάσης του α μετακαρπίου, ή του μείζονος πολυγώνου
- Οστεοαρθρίτιδα, δηλαδή ιδιοπαθής, εκφυλιστικού τύπου, φθορά
- Συστηματική υποκείμενη νόσος, όπως είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα
- Φλεγμονή μικροβιακής αιτιολογίας
Ανεξάρτητα από την αιτιολογία της νόσου, η σαφής μείωση της λειτουργικότητας του χεριού, καθιστά την θεραπεία απαραίτητη. Η αρθρίτιδα του αντίχειρα συχνά συνδυάζεται με το Σύνδρομο του Καρπιαίου Σωλήνα και έχει σε κάποιο βαθμό τη παρεμφερή κλινική εικόνα της δυσκολίας συγκράτησης αντικειμένων, αν και απουσιάζουν τα μουδιάσματα στα δάκτυλα. Το σύνδρομο De Quervain συγχέεται με την αρθρίτιδα της βασικής άρθρωσης, όπως και ο εκτεινασσόμενος αντίχειρας, αλλά η διαφορική διάγνωση είναι συνήθως εύκολη για το Χειρουργό του Χεριού. Άλλη παθολογία με παρεμφερή συμπτωματολογία είναι η αρθρίτιδα μεταξύ των οσταρίων του καρπού σκαφοειδές, μείζονος και ελλάσονος πολυγώνου (σκάφο-πολυγωνική άρθρωση, STT).
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Το κύριο σύμπτωμα της αρθρίτιδας του αντίχειρα είναι βαθύς πόνος στη βάση του αντίχειρα. Στα αρχικά στάδια υπάρχει μόνο τοπική ευαισθησία στη βάση του αντίχειρα, που επιδεινώνεται στην πλάγια σύλληψη, όπως είναι η λειτουργία του ξεκλειδώματος μιας πόρτας. Στη συνέχεια εμφανίζεται επώδυνο οίδημα στη περιοχή της βάσης του αντίχειρα και παραμόρφωση, ενώ δεν είναι σπάνια και η εμφάνιση κριγμού κατά τη κίνηση. Συνυπάρχει αδυναμία σταθερής συγκράτησης αντικειμένων. Είναι χαρακτηριστική η παρατήρηση των ασθενών, ότι λόγω του πόνου «τους πέφτουν αντικείμενα από το χέρι».
Οι καιρικές μεταβολές επιδεινώνουν τα ενοχλήματα, ενώ συχνά υπάρχει και νυκτερινός βασανιστικός πόνος που ξυπνά τον ασθενή. Με την εξέλιξη της παθολογίας εγκαθίσταται σοβαρή αισθητική και λειτουργική επιδείνωση του χεριού, με χαρακτηριστική τύπου « Ζ » παραμόρφωση, με προσαγωγή του α’ μετακαρπίου προς την παλάμη και δυσκαμψία, που οφείλεται στο προοδευτικό υπερξάρθρημα της άρθρώσης. Αντισταθμιστικά η πρώτη φάλαγγα υπερεκτείνεται και η τελική κάμπτεται. Αυτό οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη μείωση της λειτουργικότητας του χεριού.
Κατά τη κλινική εξέταση διαπιστώνεται εύκολα η παραμόρφωση της βάσης του αντίχειρα και η τοπική ευαισθησία στη περιοχή. Ο απλός ακτινολογικός έλεγχος θα αναδείξει το στάδιο της φθοράς, και θα αναδείξει τη στένωση του μεσαρθρίου διαστήματος και τη δημιουργία οστεοφύτων. Ειδικές δυναμικές λήψεις θα δείξουν την ύπαρξη και το βαθμό της αστάθειας της βασικής αρθρώσεως στα αρχικά στάδια της παθολογίας. Περαιτέρω έλεγχος με αξονική, ή μαγνητική τομογραφία δεν απαιτείται, εκτός ειδικών περιπτώσεων.
Η ταξινόμηση της αρθρίτιδας της βασικής αρθρώσεως του αντίχειρα σύμφωνα με τους Eaton και Littler είναι:
Στάδιο Ι: Μικρή μείωση του μεσαρθρίου διαστήματος, χωρίς εμφανή στοιχεία αρθρίτιδας
Στάδιο ΙΙ: Μικρή μείωση του μεσαρθρίου διαστήματος, με ήπια εμφάνιση οστεοφύτων (<2 mm) και σκληρυντικών αλλοιώσεων
Στάδιο ΙΙΙ: Αυξημένη μείωση του μεδαρθρίου διαστήματος με δημιουργία ευμεγέθων οστεοφύτων (>2 mm)
Στάδιο IV: Εκτεταμένη εμφάνιση αρθρίτιδας
ΠΡΟΛΗΨΗ
Η πρόληψη είναι πολύ σημαντική για την καθυστέρηση της εξέλιξης και την θεραπεία της νόσου. Η ανατομική ανάταξη ενός κατάγματος της βάσης του α μετακαρπίου ή του μείζονος πολυγώνου θα προλάβει ή θα καθυστερήσει την εμφάνιση της μετατραυματικής αρθρίτιδας. Η αντιμετώπιση, επίσης της αστάθειας της βασικής άρθρωσης, με σταθεροποίηση του α΄μετακαρπίου θα επιβραδύνει, ή θα αναστείλει την εξέλιξη της φθοράς.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Στα αρχικά στάδια της αρθρίτιδας της βασικής άρθρωσης του αντίχειρα η θεραπεία είναι συντηρητική. Αντιφλεγμονώδη φάρμακα, ακινητοποίηση του αντίχειρα με νάρθηκες και φυσιοθεραπεία είναι οι ενδεδειγμένοι τρόποι θεραπείας. Ενδοαρθρικές εγχύσεις κορτιζόνης, προσφέρουν εξαιρετικό αποτέλεσμα, με λογική χρήση, χωρίς όμως να αναστέλλουν την εξέλιξη της νόσου. Εγχύσεις, επίσης, υαλουρονικού οξέως χρησιμοποιούνται με σχετικά καλά, αλλά όχι μόνιμα αποτελέσματα. Η έγχυση πλάσματος πλούσιου σε αιμοπετάλια (PRP) έχει, επίσης, προταθεί χωρίς όμως να έχει αποδειχτεί η αποτελεσματικότητά του.
Στα προχωρημένα στάδια της νόσου, με καταστροφή του αρθρικού χόνδρου, η θεραπεία πρέπει να είναι χειρουργική. Αν και, όπως και σε όλες τις αρθρίτιδες ο ασθενής και τα ενοχλήματά του καθορίζουν τον χρόνο που θα χειρουργηθεί, καλό είναι η χειρουργική αντιμετώπιση να γίνεται πριν την εμφάνιση μόνιμων παραμορφώσεων. Υπάρχουν πολλών ειδών επεμβάσεις, όπως:
- Αρθροσκοπικός καθαρισμός της άρθρωσης (πρώιμα στάδια)
- Μερική αφαίρεση του μείζονος πολυγώνου (αρθροσκοπικά ή ανοικτά)
- Απλή αφαίρεση του μείζονος πολυγώνου
- Αφαίρεση του μείζονος πολυγώνου και σταθεροποίηση του α΄μετακαρπίου με τμήμα τένοντα της περιοχής, όπως είναι ο κερκιδικός καμπτήρας του καρπού (ή ο μακρός απαγωγός), γνωστή ως LRTI τεχνική (Ligament Reconstruction Tendon Interposition).
- Αφαίρεση του μείζονος πολυγώνου και σταθεροποίηση με επεξεργασμένο μόσχευμα (graft jacket ή fascia lata).
- Ολική αρθροπλαστική
- Παρεμβολή συνθετικού υλικού
- Αρθρόδεση
- Απονεύρωση του αντίχειρα
Η επιλογή της μεθόδου, είναι συνάρτηση της γνώσης, της εμπειρίας του χειρουργού, της ηλικίας και των απαιτήσεων του ασθενούς. Όταν επιλεγεί η δέουσα μέθοδος και εκτελεστεί άρτια, προσφέρει στον ασθενή ένα ανώδυνο χέρι για πολλά χρόνια! Οι περισσότεροι Χειρουργοί του Χεριού, όμως, υποστηρίζουν ότι η αφαιρετική αρθροπλαστική σε συνδυασμό με την συνδεσμική σταθεροποίηση (LRTI) αποτελεί τη πιο αξιόπιστη λύση στη θεραπεία της αρθρίτιδας του αντίχειρα και είναι η μέθοδος που κατά κανόνα χρησιμοποιώ στη Χειρουργική μου πρακτική. Η επέμβαση γίνεται με περιοχική αναισθησία και δεν απαιτείται ενδονοσοκομιακή νοσηλεία. Μετεγχειρητικά, κρίνεται χρήσιμη η ακινητοποίηση του αντίχειρα για χρονικό διάστημα ολίγων εβδομάδων, ενώ η πλήρης αποκατάσταση επιτυγχάνεται σε τρείς μήνες. Το τελικό αποτέλεσμα είναι πολύ καλό και έχει διάρκεια σε ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή του ασθενούς.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
References:
- Panagiotis Giannakopoulos, et al. Ligament Reconstruction and Tendon Interposition Arthroplasty for the Treatment of 1st Carpo-Meta-Carpal Joint Arthritis. ACTA Orthppaedica et Traumatologica Hellenica, 71 (2), April- June 2020, 84-95
- Zancolli EA. The trapeziometacarpal joint. Tenotomy of the accessory tendons in early osteoarthritis. Hand Clinics 2001; 17(1): 13-43
- Brunelli GA, Brunelli GR. Anatomical study of distal insertion of the abductor pollicis longus. Concept of a new musculo-tendinous unit: the abductor carpi muscle. Ann Chir Main Memb Super 1991; 10 (6): 569-576
- Gray KV and Meals RA. Hematoma and Distraction Arthroplasty for Thumb Basal Joint Osteoarthritis: Minimum 6.5-Year Follow-Up Evaluation. J Hand Surg 2007; 32A: 23-29
- Burton R, Pellegrini VD. Surgical management of basal joint arthritis of the thumb. Part II. Ligament reconstruction with tendon interposition arthroplasty. J Hand Surg 1986; 11A: 324-332
- Weilby A. Tendon interposition arthroplasty of the first carpo-metacarpal joint. J Hand Surg 1988; 13 (B), 4: 421-425
- Davis TR, Brady O, Dias JJ. Excision of the trapezium for osteoarthritis of the trapeziometacarpal joint: a study of the benefit of ligament reconstruction or tendon interposition. J Hand Surg (Am) 2004; 29 (6):1069-1977
- Lins RE, Gelberman RH, McKeown L, Katz JN, Kadiyala RK. Basal joint arthritis: trapezioctomy with ligament reconstruction and tendon interposition arthroplasty. J Hand Surg (Am) 1996; 21 (2): 202-209
- Tomaino MM. Ligament reconstruction tendon interposition arthroplasty for basal joint arthritis. Rationale, current technique and clinical outcome. Hand Clin. 2001; 17 (2): 207-221
