ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΔΑΚΤΥΛΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΚΑΡΠΙΩΝ
(HAND FRACTURES)
Τα κατάγματα των οστών των δακτύλων και του χεριού, είναι πολύ συνηθισμένα, καθώς το χέρι προβάλλει στο χώρο κατά τις καθημερινές δραστηριότητες και επομένως είναι το πλέον εκτεθειμένο σε κακώσεις. Τα οστά και οι αρθρώσεις είναι ο σκελετός της δομής του χεριού και γύρω από αυτόν στήνονται και λειτουργούν τα υπόλοιπα ευγενή μόρια του χεριού, όπως είναι οι τένοντες, τα νεύρα, το δέρμα και όλα τα υπόλοιπα στοιχεία που συνθέτουν το θαυμαστό όργανο που λέγεται χέρι. Το χέρι που αποτελεί τον κυριότερο ίσως λόγο της διαφοροποιήσεως του ανθρώπου από τα υπόλοιπα θηλαστικά.
Είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπισθεί σωστά ένα κάταγμα δακτύλου, ώστε να διατηρηθεί η λειτουργικότητα του χεριού. Η πλημμελής θεραπεία ενός κατάγματος στο χέρι θα οδηγήσει σε χρόνιο πόνο, παραμόρφωση και δυσκαμψία αυτού και με τελικό αποτέλεσμα την δυσλειτουργία και την απώλεια της λειτουργικότητάς του. Είναι γεγονός ότι ένα κάταγμα οστού στο χέρι παρουσιάζει μεγαλύτερες δυσκολίες στην αντιμετώπισή του από το κάταγμα ενός μεγάλου οστού όπως είναι για παράδειγμα ο μηρός. Αυτό εξηγείται εύκολα, αν σκεφτούμε ότι το μηριαίο οστούν περιβάλλεται από μεγάλες μυικές μάζες που ο ρόλος τους είναι να το προστατεύουν και να εκτελούν αδρές κινήσεις, όπως είναι η κάμψη και η έκταση του γόνατος. Αντίθετα τα οστά του χεριού είναι σαφώς πιο εκτεθειμένα καθώς περιβάλλονται από πολύ ευγενή μόρια, με τα οποία πρέπει να συνεργαστούν ιδιαίτερα αρμονικά. Η συνύπαρξη κακώσεων στα ευγενή αυτά μόρια αυξάνει πολύ το βαθμό δυσκολίας της αντιμετωπίσεως των δακτύλων και του χεριού. Έτσι μια φαινομενικά απλή βλάβη σε μια απλή καθημερινή δραστηριότητα είναι δυνατόν να οδηγήσει μια επώδυνη και χρονοβόρα διαδικασία θεραπείας αντιστρόφως ανάλογη με την βαρύτητα του τραυματισμού και την πρώτη κλινική εντύπωση.
ΣΥΜΤΩΜΑΤΑ
Ο μηχανισμός κάκωσης ποικίλει από τραυματισμό σε τραυματισμό του χεριού. Συχνά, είναι δυνατόν, να είναι απλός όπως ένα «αθώο» χτύπημα της τελικής φάλαγγας ενός δακτύλου που βρίσκεται σε κάμψη σε ένα σταθερό αντικείμενο, που μπορεί να οδηγήσει σε αποσπαστικό κάταγμα του εκτατικού μηχανισμού του δακτύλου. Μια απλή γροθιά σε ένα τραπέζι ή τοίχο, είναι επίσης συχνή αιτία για κάταγμα δακτύλου στο χέρι. Άλλες φορές η κάκωση είναι σοβαρή και η παραμόρφωση του χεριού από την αλλοίωση των οστικών δομών εμφανής.
Σε κάθε περίπτωση, το κύριο σύμπτωμα που υπάρχει είναι ο πόνος. Είναι δυνατόν να μην είναι έντονος, αλλά επιδεινώνεται με τις κινήσεις των δακτύλων, ή με την τοπική ψηλάφηση. Η παραμόρφωση του χεριού είναι επίσης συχνή και γίνεται περισσότερο εμφανής όταν κάμπτουμε τα δάκτυλα. Το χέρι είναι φτιαγμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε όταν κάνουμε κάμψη στα δάκτυλα, να είναι παράλληλα μεταξύ τους και τα νύχια να έχουν διεύθυνση προς τη βάση του αντίχειρα. Ένα κάταγμα δακτύλου ή μετακαρπίου που έχει παρεκτοπιστεί, θα έχει σαν αποτέλεσμα την διαταραχή αυτής της αρμονικής σχέσης και τα δάκτυλα κινούμενα θα μπερδεύονται μεταξύ τους.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση επιτυγχάνεται με τον απλό ακτινολογικό έλεγχο που συνήθως είναι αρκετός για να αναδείξει την βλάβη. Σε κάποιες περιπτώσεις απαιτείται περαιτέρω έλεγχος με αξονική τομογραφία κυρίως στα ενδο-αρθρικά κατάγματα, όπου πρέπει να κατανοήσουμε περισσότερο τον βαθμό της παρεκτόπισης. Περισσότερο εξειδικευμένες εξετάσεις όπως είναι η μαγνητική τομογραφία σπάνια απαιτούνται και είναι χρήσιμες σε διαγνώσεις συνοδών συνδεσμικών τραυματισμών, σε ειδικά κατάγματα, όπως είναι τα κατάγματα «κοπώσεως», σε αναγνώριση μετατραυματικού οστικού οιδήματος κ.λ.π.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η πρωτοπαθής άρτια αντιμετώπιση είναι το κλειδί της επιτυχημένης θεραπείας. Και όταν λέμε άρτια, δεν εννοούμε πάντα σύνθετη. Βλέπουμε συχνά απλό σταθερό κάταγμα στο χέρι να αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερα σύνθετους τρόπους και δύσκολο ασταθές κάταγμα να αντιμετωπίζεται με σχετική ελαφρότητα. Και οι δύο αυτές περιπτώσεις οδηγούν σε απώλεια λειτουργίας του χεριού. Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες το 25% των καταγμάτων του χεριού αντιμετωπίζονται πλημμελώς στην εφημερία των νοσοκομείων, ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό.
Ο στόχος της θεραπείας ενός κατάγματος στο χέρι είναι η αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας των δακτύλων. Η εξασφάλιση της ακεραιότητας των οστικών δομών αποτελεί τη κύρια προτεραιότητα. Η σχετικά πρώιμη κινητοποίηση είναι το δεύτερο κύριο στοιχείο της σωστής θεραπείας. Ακινητοποίηση ενός δακτύλου για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 4 βδομάδων θα οδηγήσει σε σοβαρού βαθμού δυσκαμψία, λόγω της ρικνώσεως των μαλακών μορίων και είναι πολύ δύσκολο να διορθωθεί.
Η θεραπεία σε ένα κάταγμα στο χέρι, μπορεί να είναι είτε συντηρητική, είτε χειρουργική. Κλειστά κατάγματα, χωρίς δηλαδή τραύμα στο δέρμα, που δεν παρουσιάζουν παρεκτόπιση, ή πού έχουν μικρή παραμόρφωση που μπορεί να διορθωθεί με χειρισμούς είναι δυνατόν να αντιμετωπισθούν συντηρητικά με ακινητοποίηση σε νάρθηκα. Χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή, γιατί ένα αναταγμένο κάταγμα μπορεί να χάσει την ανάταξή του ακόμη και αν είναι ακινητοποιημένο σε νάρθηκα. Ο εβδομαδιαίος έλεγχος είναι απαραίτητος, ώστε αν αυτό συμβεί, ο θεράπων ιατρός να προβεί στις κατάλληλες ενέργειες για την διόρθωσή της.
Η Χειρουργική θεραπεία εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που ένα κάταγμα στο χέρι δεν μπορεί να αναταχθεί, ή είναι πολύ ασταθές και χάνει εύκολα την ανάταξή του. Τα παρεκτοπισμένα ενδο-αρθρικά κατάγματα πρέπει επίσης να αντιμετωπίζονται χειρουργικά, καθώς η αποκατάσταση της ανατομίας της αρθρικής επιφάνειας είναι απαραίτητη για την σωστή λειτουργία της, ενώ η διόρθωση ενός τέτοιου κατάγματος που πωρώθηκε σε πλημμελή θέση είναι εξαιρετικά δύσκολη. Τα επιπεπλεγμένα κατάγματα, δηλαδή αυτά που παρουσιάζουν τραυματισμό και του δέρματος, ή ακόμα των τενόντων, των νεύρων και των αγγείων της περιοχής πρέπει επίσης να αντιμετωπίζονται Χειρουργικά με αποκατάσταση, αν αυτό είναι δυνατόν άμεσα όλων των συνοδών τραυματισμένων μορίων. Τέλος Χειρουργικής αντιμετώπισης χρήζουν και τα παθολογικά κατάγματα, που οφείλονται δηλαδή σε παθολογία του όστού.
Οι τρόποι Χειρουργικής αντιμετώπισης σε ένα κάταγμα στο χέρι είναι πολλοί. Υπάρχουν πολλά υλικά οστεοσύνθεσης διαφορετικής φιλοσοφίας κατασκευής και η επιλογή τους καθορίζεται από το είδος του κατάγματος και την εμπειρία του Χειρουργού. Έτσι έχουμε απλές βελόνες οστικής σταθεροποίησης, ειδικές μικρές πλάκες και βίδες, συστήματα εξωτερικής οστεοσύνθεσης κ.λ.π. Οι γενικές αρχές της οστεοσύνθεσης ενός κατάγματος στο χέρι είναι: Μικρότερο δυνατόν χειρουργικό τραύμα – Μεγαλύτερη δυνατή σταθερότητα – Πρώιμη κινητοποίηση. Είναι ένα πάζλ που καλείται ο Χειρουργός να λύσει έστω και αν κάποιες φορές είναι πολύ δύσκολο.
Η πώρωση σε ένα κάταγμα στο χέρι συνήθως επιτυγχάνεται 4 βδομάδες μετά την εφαρμογή της ακινητοποίησης είτε συντηρητικά είτε χειρουργικά. Η αποκατάσταση της κίνησης των δακτύλων που είναι διαταραγμένη είναι το επόμενο στάδιο της θεραπείας. Η εμφάνιση μετατραυματικών συμφύσεων που οδηγούν σε δυσκαμψία είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο μετά από ένα κάταγμα στο χέρι. Η έντονη εξειδικευμένη φυσιοθεραπευτική αγωγή κρίνεται συχνά απαραίτητη και είναι συνήθως αποτελεσματική.
Φυσικά, όπως και στην αντιμετώπιση όλων των καταγμάτων είναι δυνατόν να υπάρξουν επιπλοκές, όπως είναι η καθυστερημένη πώρωση, ή μη επίτευξη πώρωσης και η δημιουργία ψευδάρθρωσης, η πώρωση σε πλημμελή θέση, ή ανάπτυξη φλεγμονής, η δημιουργία έντονων συμφύσεων που δεν λύονται με την φυσιοθεραπευτική αγωγή και πολλές άλλες. Ακόμη όμως και στις περιπτώσεις αυτές, η γνώση και η εμπειρία του Χειρουργού είναι δυνατόν να προσφέρει την ενδεδειγμένη λύση ώστε να αποκατασταθεί στον καλύτερο δυνατό βαθμό η λειτουργία του χεριού.
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση ενός κατάγματος στο χέρι απαιτεί βαθειά γνώση της ανατομίας και της λειτουργίας του χεριού. Η προσεκτική επιλογή της μεθόδου που θα εξασφαλίσει την σταθερότητα του κατάγματος και που θα επιτρέψει την πρώιμη κινητοποίηση είναι κριτικής σημασίας για τη θεραπεία των συχνών, αλλά και δύσκολων, αυτών κακώσεων του χεριού.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
