ΣΦΥΡΟΔΑΚΤΥΛΙΑ
(MALLET FINGER)
Η σφυροδακτυλία είναι η παραμόρφωση εκείνη του χεριού, που υπάρχει αδυναμία έκτασης της τελικής, δηλαδή της ονυχοφόρου φάλαγγας ενός δακτύλου. Οφείλεται σε διατομή, ρήξη, ή διάταση του εκτατικού μηχανισμού στην κατάφυσή του στη τελική (ονυχοφόρο) φάλαγγα του δακτύλου. Η παραμόρφωση αυτή έχει καθιερωθεί διεθνώς με το όνομα “Mallet Finger”.
Είναι δυνατόν ο εκτατικός μηχανισμός να αποσπαστεί μαζί με ένα μικρό οστικό τεμάχιο, που οδηγεί στην αδυναμία της εκτάσεως (οστικό mallet finger). Η παρεκτόπιση του κατάγματος οδηγεί σε υπερξάρθρημα της τελικής φάλαγγας και στη χαρακτηριστική παραμόρφωση δίκην λαιμού κύκνου (Swan Neck Deformity), με υπερέκταση της μέσης φάλαγγας και κάμψη της τελικής, που οφείλεται είτε σε παρεκτόπιση του αποσπαστικού κατάγματος και στο παλαμιαίο υπερξάρθρημα της τελικής φάλαγγας, είτε σε μεγάλη συρρίκνωση του εκτατικού μηχανισμού. Σε παραμελημένες περιπτώσεις εγκαθίσταται μόνιμη δυσκαμψία του δακτύλου σε κάμψη και διαταραχή της λειτουργίας του χεριού.
Ο τραυματισμός αυτός είναι συχνός, με συνηθέστερες αιτίες δημιουργίας, την άμεση πλήξη της ευρισκόμενης σε κάμψη ονυχοφόρου φάλαγγας κατά την διάρκεια αθλητικής δραστηριότητας, κατά την διάρκεια της εργασίας, ή ακόμα και σε απλές δραστηριότητες, όπως είναι το στρώσιμο ενός κρεβατιού. Η ελαφρότητα του τραυματισμού συχνά οδηγεί στη υποτίμηση της σοβαρότητας της βλάβης από τον ασθενή και στη καθυστερημένη προσέλευσή του στον Ορθοπαιδικό για θεραπεία. Εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες νεαρής και μέσης ηλικίας, συνήθως δε τα εμπλεκόμενα δάκτυλα είναι ο μέσος, ο παραμέσος και ο μικρός δάκτυλος του επικρατούντος χεριού.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Το κύριο σύμπτωμα είναι η αδυναμία έκτασης της τελικής φάλαγγας του δακτύλου μετά από τραυματισμό, συνήθως ήσσονος βαρύτητας. Συνυπάρχει μικρού βαθμού πόνος, που όμως είναι δυνατόν και να απουσιάζει. Μικρό οίδημα είναι δυνατόν να εμφανιστεί στη ραχιαία επιφάνεια του δακτύλου. Είναι δυνατόν να εγκατασταθεί από τις πρώτες ώρες παραμόρφωση δίκην λαιμού κύκνου, εικόνα που αποτελεί κακό προγνωστικό παράγοντα.
Ο ακτινολογικός έλεγχος είναι πάντα απαραίτητος, για την αναγνώριση ενός αποσπαστικού κατάγματος. Περαιτέρω έλεγχος με αξονική, ή μαγνητική τομογραφία δεν κρίνεται χρήσιμος.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η θεραπεία του «mallet finger» είναι καταρχήν συντηρητική. Συνίσταται στην εφαρμογή ειδικού νάρθηκα που ακινητοποιεί την τελική άρθρωση του δακτύλου σε έκταση για χρονικό διάστημα 8 εβδομάδων, χρόνος αρκετός για την επούλωση του τένοντα, ενώ συνεχίζεται να εφαρμόζεται κατά την διάρκεια της νύχτας για τέσσερις εβδομάδες ακόμη. Είναι πολύ σημαντική η πλήρης ακινητοποίηση και απαγορεύεται η αφαίρεσή του, έστω και για λίγα λεπτά, καθώς έτσι καταστρέφεται η ήδη δημιουργηθείσα επούλωση.
Η χειρουργική θεραπεία ενδείκνυται απόλυτα στις περιπτώσεις που έχουμε διατομή του εκτατικού μηχανισμού με τέμνον όργανο και σαφή λύση της συνεχείας του δέρματος και στις περιπτώσεις με αποσπαστικό κάταγμα μεγέθους μεγαλύτερου του 30% της συνολικής αρθρικής επιφάνειας. Σχετική ένδειξη είναι η άμεση εγκατάσταση παραμόρφωσης δίκην λαιμού κύκνου και η καθυστέρηση έναρξης της θεραπείας πλέον των δύο εβδομάδων. Κατά την επέμβαση επιχειρείται η συρραφή του εναπομείναντος εκτατικού μηχανισμού, συνήθως με τη χρήση ειδικών ενδοοστικών ραμμάτων (bone anchors), ή η κατά το δυνατόν ανατομική ανάταξη και σταθεροποίηση του ενδαρθρικού κατάγματος. Ακολουθεί ακινητοποίηση της άρθρωσης, που επιτυγχάνεται με τη τοποθέτηση ενός ενδομυελικού ήλου (k-wire). Η ακινητοποίηση διαρκεί οκτώ (8) εβδομάδες και ακολουθεί πρόγραμμα ελεγχόμενης προφύλαξης για άλλες τέσσερις (4) εβδομάδες.
Καμιά από τις δύο μεθόδους θεραπείας, συντηρητική ή χειρουργική, δεν εγγυάται πλήρως την άριστη αποκατάσταση του τραυματισμένου δακτύλου, καθώς το ποσοστό των επιπλοκών είναι σχετικά υψηλό. Η επιλογή επαφίεται στην κρίση του θεράποντος ιατρού και εξαρτάται από το είδος του τραυματισμού, τον χρόνο που μεσολαβεί από τον τραυματισμό και την έναρξη της θεραπείας και άλλους παράγοντες. Το υψηλό ποσοστό των επιπλοκών, συχνά είναι αποτέλεσμα πλημμελούς παρακολούθησης και συνεργασίας του τραυματία, αν και κάποιες φορές κρίνεται αναπόφευκτο.
Στις παραμελημένες μορφές σφυροδακτυλίας η αποκατάσταση παρουσιάζει περισσότερες ιδιαιτερότητες. Εάν η παραμόρφωση είναι εύκαμπτη, δεν έχει δηλαδή εμφανιστεί μόνιμη δυσκαμψία της τελικο-φαλαγγικής άρθρωσης, επιχειρήται η τεχνική της “δερμοτενοντόδεσης”, με καλά σχετικά αποτελέσματα. Στις περιπτώσεις “σκληρής” δυσκαμψίας, θα πρέπει να αποκαθίσταται, αρχικά η κινητικότητα της άρθρωσης με εντατικό πρόγραμμα φυσιοθεραπείας και μετά να ακολουθεί η χειρουργική διόρθωση. Μια άλλη αποτελεσματική επέμβαση, ειδικά στις περιπτώσεις που έχουμε παραμόρφωση δίκην λαιμού κύκνου είναι η τενοντόδεση της τελικής φάλαγγας με τη χρήση τενόντιου μοσχεύματος. Εναλλακτικές προτάσεις είναι η αρθρόδεση της Τ-Φ άρθρωσης σε λειτουργική θέση, ή η αποδοχή της παραμόρφωσης εφ’ όσον δεν οδηγεί σε άλλου τύπου σοβαρότερης διαταραχής (Swan neck deformity).
Είναι γεγονός, ότι ένας σχετικά απλός τραυματισμός, που η πλειοψηφία των ασθενών δεν δίνει την αρχική δέουσα σημασία, είναι δυνατόν να οδηγήσει σε πολύμηνη ταλαιπωρία. Η έγκαιρη όμως διάγνωση και η άρτια θεραπεία συνήθως εξασφαλίζουν ένα καλό αποτέλεσμα.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
