ΜΕΤΑΤΑΡΣΙΑΛΓΙΑ, Ή ΠΤΩΣΗ ΜΕΤΑΤΑΡΣΙΩΝ
(METATARSALGIA)
Ο πόνος στην άκρη του Άκρου Ποδός, που αντιστοιχεί κάτω από τις κεφαλές των μεταταρσίων, διεθνώς έχει επικρατήσει με τον όρο μεταταρσιαλγία. Δεν αποτελεί από μόνης της διάγνωση, καθώς εκφράζει πολλές παθολογίες στη περιοχή. Η γνώση τους κρίνεται απαραίτητη για την αντιμετώπιση αυτής της συχνής αιτίας δυσανεξίας στο πόδι.
Οι πέντε ταρσομετατάρσιες αρθρώσεις παρουσιάζουν μια διαφορετική κίνηση, η μια με την άλλη, στην κάμψη και την έκταση του ποδιού. Αυτό εξαρτάται από τη κατασκευή των ίδιων των αρθρώσεων και από την ελαστικότητα των περιβαλλόμενων μαλακών μορίων. Το 2ο μετατάρσιο έχει τη μικρότερη κίνηση και το 5ο τη μεγαλύτερη. Περιφερική μετακίνηση του λίπους κάτω από τις κεφαλές των μεταταρσίων οδηγεί σε μείωση της κίνησης των κεφαλών των μεταταρσίων, αυξάνει τη πίεση του δέρματος στο έδαφος, με τελικό αποτέλεσμα την εμφάνιση επώδυνων κάλων.
Η μεταταρσαλγία δύναται να ταξινομηθεί σε τρείς ομάδες: Την πρωτοπαθή, την δευτεροπαθή και την οφειλόμενη σε διαφορετικές αιτίες από τις έχουσες σχέση με τη φόρτιση του ποδιού.
Η πρωτοπαθής μεταταρσαλγία αφορά τους ασθενείς που εμφανίζουν άλγος κάτω από τις κεφαλές των μεταταρσίων, με πελματιαίους κάλους και οφείλονται σε χρόνια ανισορροπία στη κατανομή των φορτίων στο πρόσθιο πόδι. Είναι δυνατόν να είναι λειτουργική, ή να οφείλεται σε ανατομικές παραλλαγές της περιοχής. Η λειτουργική πρώιμη μεταταρσαλγία, συνίσταται στη ανεπάρκεια των μεσοστέων μυών να σταθεροποιήσουν τις μεσοφαλαγγικές αρθρώσεις κατά τη διάρκεια της βάδισης, με αποτέλεσμα την αδυναμία κάμψεως των μεταταρσοφαλαγγικών αρθρώσεων. Η τελική εικόνα είναι η χαλάρωση του ποδιού και η γαμψοδακτυλία των δακτύλων. Η πρώιμη μεταταρσιαλγία οφειλόμενη σε ανατομικές παραλαγές της περιοχής, έχει συνάρτηση με το μήκος των μεταταρσίων. Ο Viladot, το 1984, περιέγραψε τρείς τύπους κατασκευής του ποδιού, όσο αφορά το μήκος των μεταταρσίων. Ο Ελληνικός τύπος εμφανίζει την εξής διαβάθμιση του μήκους των μεταταρσίων: 2>3>1>4>5. Ο αιγυπτιακός τύπος παρουσιάζει την αναλογία: 1>2>3>4>5. Ο τρίτος τύπος, λέγεται τετράγωνο πόδι (Square foot) και το μήκος των μεταταρσίων είναι το ίδιο σε όλα τα δάκτυλα. Ο ελληνικός τύπος είναι ο πλέον επιρρεπής στην εμφάνιση μεταταρσαλγίας, καθώς οδηγεί στη μεγαλύτερη καταπόνηση της περιοχής της κεφαλής του 2ου μεταταρσίου. Αντίστοιχης φιλοσοφίας είναι και η εμφάνιση μεταταρσαλγίας μετά από χειρουργική διόρθωση βλαισού μεγάλου δακτύλου, λόγω αλλαγής φορτίων στη περιοχή. Επίσης ασθενείς με εξεζητημένη κοιλοποδία έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφανίσεως της παθολογίας.
Η δευτερογενής μεταταρσαλγία έχει παρεμφερή συμπτώματα, όμως η αιτιολογία της είναι διαφορετική από την παθολογία των μεταταρσίων που οφείλεται σε κατασκευαστική ιδιατερότητα και μυϊκή ανεπάρκεια των μεσοστέων μυών. Τα αίτια της μπορεί ναείναι:
- Ρευματοειδής αρθρίτιδα.
- Ουρική αρθρίτιδα.
- Σησαμοειδίτιδα.
- Κατάγματα μεταταρσίων πωρωθέντα σε πλημμελή θέση.
- Κατάγματα κοπώσεως.
- Νέκρωση κεφαλής μεταταρσίου (Freiberg’s diseas ).
- Νεύρωμα Morton.
- Βράχυνση του κάτω άκρου.
Η διαφορική διάγνωση της μεταταρσαλγίας είναι παθήσεις της σπονδυλικής στήλης και ειδικά η ριζίτιδα Ο5–Ι1, το σύνδρομο του ταρσιαίου σωλήνα και αγγειολογικές διαταραχές της περιοχής.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Ο ασθενής προσέρχεται στο ιατρείο αιτιώμενος πόνο στο πρόσθιο τμήμα του ποδιού. Επιδεινώνεται κυρίως με τη βάδιση και βελτιώνεται στην ανάπαυση. Το κύριο χαρακτηριστικό της πρωτοπαθούς μεταταρσαλγίας, είναι η εμφάνιση κάλου στο πέλμα, κάτω από τις κεφαλές των μεταταρσίων, ο οποίος στα αρχικά στάδια μπορεί να είναι ανώδυνος, στη πορεία όμως καθίσταται εξαιρετικά ενοχλητικός. Συχνά συνοδεύεται με γαμψοδακτυλία (Hammer toe) του 2ου, ή και του 4ου δακτύλου.
Η διάγνωση θα επιβεβαιωθεί με τον κατάλληλο εργαστηριακό έλεγχο. Ο απλός ακτινολογικός έλεγχος είναι πάντα απαραίτητος, καθώς θα αναδείξει τις ανατομικές ιδιαιτερότητες, όπως οι διάφορες οστικές παθολογίες. Το πελματογράφημα, είναι μια ειδική εξέταση, όπου διερευνάται η κατανομή φορτίων στο πέλμα κατά τη διάρκεια της φόρτισης και της βάδισης. Παρόλο που απαιτείται ιδιαίτερη γνώση για την αξιολόγηση των ευρημάτων του, είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την αντιμετώπιση των παθήσεων του ποδιού. Η αξονική τομογραφία έχει θέση σε ειδικές μόνο περιπτώσεις, ενώ η μαγνητική τομογραφία δίδει περισσότερες πληροφορίες για τις φλεγμονώδεις εξεργασίες και την ύπαρξη παθολογιών των μαλακών μορίων, όπως είναι το νεύρωμα Morton. Ο ρευματολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος στην υπόνοια συστηματικής νόσου και το σπινθηρογράφημα των οστών, σπάνια έχει διαγνωστική αξία.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η θεραπεία της μεταταρσιαλγίας είναι συνάρτηση της αιτιολογίας, της χρονιότητας και της βαρύτητας των συμπτωμάτων, καθώς και της ηλικίας και της δραστηριότητας του ασθενούς.
Η συντηρητική θεραπεία πρέπει πάντα να προτιμάται στα αρχικά τουλάχιστον στάδια. Συνίσταται κυρίως στη μηχανική υποστήριξη του ποδιού με ειδικά πέλματα, ή και υποδήματα που αποσυμπιέζουν την πάσχουσα περιοχή, φορτίζοντας τις άλλες. Η βελτίωση της συμπτωματολογίας συνήθως είναι εμφανής, όμως έχουν το σαφές μειονέκτημα της εξάρτησης του πάσχοντος από τα βοηθήματα αυτά, γεγονός που δεν γίνεται πάντα αποδεκτό, κυρίως από τις γυναίκες. Έχει επίσης χρησιμοποιηθούν εγχύσεις σιλικόνης στο πέλμα μεταξύ των κάλων και των κεφαλών των μεταταρσίων, που λειτουργεί σαν ένας εσωτερικός αποσβεστήρας των πιέσεων. Η μέθοδος δεν έχει ευρεία αποδοχή, καίτοι τα αποτελέσματα αναφέρεται ότι είναι ικανοποιητικά.
Στις περιπτώσεις επιμένουσας μεταταρσαλγίας, καθώς και όταν υπάρχουν ευμεγέθεις λίαν επώδυνοι κάλοι κάτω από τις κεφαλές των μεταταρσίων, η χειρουργική θεραπεία είναι δυνατόν να προσφέρει την απαιτούμενη αλλαγή των φορτίων στη περιοχή. Κατά την επέμβαση γίνεται μια οστεοτομία στα μετατάρσια που έχει σαν στόχο την ανύψωσή τους και την αποφόρτιση του πελματιαίου δέρματος. Υπάρχουν πολλές τέτοιες επεμβάσεις, όπως έχουν περιγραφεί από τους Helal, Thomas, Leventen, Giannestras και άλλους. Η επέμβαση γίνεται με τοπική αναισθησία και δεν απαιτείται παραμονή στο νοσοκομείο. Η φόρτιση του ποδιού επιτρέπεται άμεσα, ενώ για την πλήρη ίαση απαιτείται ένα χρονικό διάστημα περίπου δύο μηνών.
Η θεραπεία της δευτερογενούς μεταταρσαλγίας, είναι η θεραπεία της αιτίας που την δημιουργεί.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ν ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
